De complexe relatie tussen roken en de ggz
Roken vormt wereldwijd een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. Het leidt jaarlijks tot miljoenen sterfgevallen en brengt aanzienlijke kosten met zich mee voor de gezondheidszorg. Hoewel het algemene rookgedrag in de samenleving gestaag afneemt, blijft de ggz een opmerkelijke uitzondering. In de ggz wordt vaak en veel gerookt, ondanks de bekende gezondheidsrisico’s.
De Nederlandse ggz heeft namens al haar leden het Nationaal Preventieakkoord ondertekend, waarin het doel van een volledig rookvrije ggz in 2025 is vastgelegd. Dit blijkt echter nog niet zo eenvoudig te realiseren. De relatie tussen roken en geestelijke gezondheid is complex. Het percentage rokers in de psychiatrie ligt 2 tot 4 keer hoger dan in de algemene bevolking. We weten dat roken is gekoppeld aan een verhoogd risico op depressie, angststoornissen en andere psychische aandoeningen, het een ongunstig effect heeft op het beloop van psychische stoornissen en het de werking van psychofarmaca kan beïnvloeden. Bovendien kan het de effectiviteit van behandelingen voor geestelijke gezondheid verminderen. Desondanks blijft de kwestie van een rookvrije ggz zowel voorstanders als tegenstanders oproepen.
De voor- en tegenargumenten
De ggz is een plaats waar individuen steun en begeleiding zoeken die ze nodig hebben om met hun mentale gezondheidsproblemen om te gaan. Wanneer we in de ggz streven naar een holistische benadering van geestelijke gezondheid, waarbij leefstijl ook een steeds belangrijker rol speelt, dan moeten we zeker ook aandacht besteden aan de lichamelijke gezondheid van patiënten. De ggz voelt hierin een verantwoordelijkheid. Niet moraliserend en belerend, maar vanuit redelijkheid en begrip.
Stoppen met roken is niet makkelijk. En roken in de ggz is een complex onderwerp waar verschillende meningen over bestaan. Hoewel het aanmoedigen van een gezonde levensstijl en het verminderen van roken in de ggz belangrijk is, kunnen er enkele argumenten worden gegeven voor het behoud van roken als een optie in bepaalde situaties.
Veelgehoorde argumenten zijn bijvoorbeeld:
Het respecteren van de autonomie van patiënten is een fundamenteel principe in de ggz. Sommige patiënten roken om met stress of angst om te gaan, en het ontzeggen van hun recht om te roken kan worden gezien als een inbreuk op hun keuzevrijheid.
Het is een ethisch vraagstuk of we mensen met psychische aandoeningen het ‘recht’ moeten ontzeggen om te roken. Let wel, mensen worden niet gedwongen om te stoppen met roken, maar roken op het ggz-terrein is niet meer toegestaan. Voor medewerkers en ambulante cliënten levert dit doorgaans weinig problemen op, omdat zij buiten het terrein kunnen roken. Dit ligt echter anders voor de klinische cliënten. Zij verblijven langdurig op het ggz-terrein en zijn in sommige gevallen niet in staat – of het is niet verantwoord – om het terrein af te gaan om te roken.
Een rookverbod kan spanning en weerstand creëren, zowel tussen patiënten onderling als tussen patiënt en medewerker. Dit laatste kan de therapeutische relatie negatief beïnvloeden en de behandeling bemoeilijken.
De bovenstaande argumenten geven aan dat roken binnen de ggz genormaliseerd is, en misschien zelfs deel uitmaakt van de ggz-cultuur. Dit roept echter ook de vraag op hoe roken zich verhoudt tot andere verslavende gewoonten, zoals alcohol- of drugsgebruik, waarbij de ethische overwegingen soms anders lijken te liggen. Zoals een psychiater van de HIC-kliniekvan GGZ Friesland onlangs opmerkte: Hoe ethisch is het om iemand te faciliteren in diens verslaving? Vooral als deze verslaving leidt tot:
Kortom, de invoering van een rookvrije ggz is geen eenvoudige kwestie. Het is van belang om een evenwicht te vinden tussen het beschermen van de gezondheid van patiënten en medewerkers en het respecteren van individuele keuzes en autonomie.
Roken binnen de ggz stopt. Maar wel met begrip voor individuele behoeften. Het is van essentieel belang om in 2025 volledig rookvrij te zijn, zoals vastgelegd in het Nationaal Preventieakkoord. Dit doel vereist een vastberaden inzet en tegelijkertijd begrip voor de complexiteit van de kwestie, evenals erkenning van de behoeften van patiënten. Want stoppen met roken is niet eenvoudig, en sommige patiënten roken om met stress of angsten om te gaan. De ggz zal blijven werken aan preventie, educatie en ondersteuning om de negatieve gevolgen van roken te verminderen en patiënten te helpen gezondere keuzes te maken.
Onze gezondheidszorg heeft als doel mensen te genezen en gezond te houden. Daarom blijft de ggz vastbesloten om een rookvrije toekomst te realiseren, met volledig begrip van de uitdagingen die deze overgang met zich meebrengt. Meer weten over de rookvrije ggz? Lees meer informatie op:href=https://www.denederlandseggz.nl/thema/rookvrije-ggzHeb jij aanvullende ideeën over de rookvrije ggz en zou je dit met Cassandra willen delen?
Stuur Cassandra een e-mail, of maak contact op LinkedIn.